Evli çiftler, çocukları doğduktan sonra o çocuğun bakımından, gözetiminden,korunmasından ve eğitim masraflarından birlikte sorumludurlar. Çiftler boşansa dahi çocuklarının bu ihtiyaçlarını ortak şekilde karşılamakla yükümlü olmaya devam ederler.
Türk Medeni Kanunu’nun 182. maddesi kapsamında, boşanmış ve çocuğun velayetine sahip olmayan anne yada baba, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine maddi gücü oranında katılmak zorundadır. İşte çocuğun giderlerini karşılamak için verilen bu nafakaya ülkemizde iştirak nafakası denmektedir.
TMK madde 182/2 “Velayetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlak bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.”
İŞTİRAK NAFAKASI HANGİ GİDERLERİ İÇERİR?
İştirak nafakası; çocuğun yiyecek,giyecek,barınma,sağlık,dinlenme,eğitim,harçlık gibi giderlerini kapsamaktadır. Mahkeme, burada sayılan giderleri iştirak nafakasından ayrı bir gider sayarak hüküm kuramaz. Örneğin, mahkemece iştirak nafakası hesaplanırken çocuğun sağlık giderlerini ayrı bir gider olarak yeniden hesaplayamaz bu hesaplama iştirak nafakasının içinde yapılmalıdır.
T.C. YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ E. 2003/5179 K. 2003/8223 T. 03.06.2003 “…İştirak nafakasının içersinde, barınma, giyinme, beslenme, eğitim, ulaşım gibi zaruri giderler bulunmaktadır. Mahkemece bu yön ve davacının talebi de dikkate alınıp, nafaka takdiri gerekirken, infazda karışıklık yaratacak şekilde ( HUMK.md. 388 ) okul ve servis ücreti ayrık tutularak hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır…”
İŞTİRAK NAFAKASI NE ZAMAN TALEP EDİLMELİDİR?
İştirak nafakası ,boşanma davası sırasında anne veya baba tarafından talep edilebilir. Boşanma dilekçesinde iştirak nafakası talep edilmemişse dahi, dava sürecinde daha sonraki bir zamanda telep edilebilir.(T.C. YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ E.2012/2202 K.2012/21943 T.)
İştirak nafakası talebinde bulunacak olan anne veya baba; boşanma davası ile yahut karşı dava ile yahut bağımsız bir dava ile talepte bulanabilir. Ayrıca iştirak nafakası, koşulların değişmesi ile her zaman mahkemeye başvurularak mahkemece azaltılabilir veya çoğaltılabilir.
İŞTİRAK NAFAKASINA RE’SEN KARAR VERİLEBİLİR.
Yukarıda “TMK madde 182 uyarınca anne ve baba çocuğun giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.” demiştik. Bu kanun maddesi dolayısıyla mahkeme boşanma davasının kararını verirken tarafların bir talebi olmasa dahi re’sen çocuğa iştirak nafası verilmesine karar vermelidir.
T.C. YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ E.2015/8325 K.2015/22518 T.30.11.2015 “..Velayeti davacı anneye bırakılan 10.02.2013 doğumlu müşterek çocuk S.için doğum tarihinden itibaren geçerli olmak üzere aylık 150 TL tedbir nafakasına hükmedilmiş, iştirak nafakası hususunda olumlu olumsuz bir hüküm kurulmamıştır. Velayetin kullanılması kendisine verilmeyen eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır (TMK. md. 182/2) Hakim, bu hususu boşanmaya karar verirken, talep olup olmadığına bakmaksızın re’sen gözetmek zorundadır. Buna göre; müşterek çocuk için boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren iştirak nafakasına hükmedilmesi gerekirken bu yönün gözetilmemesi usul ve yasaya aykırıdır.
İŞTİRAK NAFAKASI NE ZAMAN ÖDENMEYE BAŞLANIR?
Kural olarak iştirak nafakası kararı boşanma kararı ile verilmektedir. Bu halde, iştirak nafakasının başlangıcı boşanma kararının kesinleştiği gündür. Boşanma davasının açıldığı tarihten – kararın kesinleşmesine kadarki süreçte çocuk hakkında takdir edilen nafakaya iştirak nafakası değil, tedbir nafakası denmektedir. Kararın kesinleşmesi ile tedbir nafakası iştirak nafakasına dönüşmektedir. Bu iki nafaka türü birbirine karıştırılmamalıdır. Aslen aynı niteliğe sahip olsalar da; ismen farklı iki nafaka olarak kabul edilmektedirler.
Herhangi bir nedenle boşanma davasında iştirak nafakası kararı verilmediyse daha sonra açılacak bir dava ile iştirak nafakası talep edilebilir. Bu durumda iştirak nafakasının başlangıcı bu bağımsız davanın kesinleşme tarihidir.
İştirak nafakası çocuğa verilen bir nafaka çeşididir. Bu durumda çocuk doğmadan iştirak nafakası verilemeyeceği gibi soy bağı kurulmadan da iştiraf nafakası verilemez.
İŞTİRAK NAFAKASININ NE ZAMAN SONA ERER?
- İştirak nafakası verilen çocuk ölmüşse, iştirak nafakası çocuğun ölüm tarihi ile kendiliğinden sona erer.
- Kendisine iştirak nafakası verilen çocuk erginliğe ulaştığında iştirak nafakası yine bu tarihte kendiliğinden sona erer. Ancak burada bir istisna mevcuttur.
TMK madde 328 “Ana ve babanın bakım borcu, çocuğun ergin olmasına kadar devam eder.Çocuk ergin olduğu halde eğitimi devam ediyorsa, ana ve baba durum ve koşullara göre kendilerinden beklenebilecek ölçüde olmak üzere, eğitimi sona erinceye kadar çocuğa bakmakla yükümlüdürler.”
Erginliğe ulaştığı için kendisine ödenen iştirak nafakası kesilen kişi, mahkemeye başvurarak eğitiminin devam ettiğini gösteren belgeleri sunmak suretiyle, eğitim süresince kendisine iştirak nafakası verilmesi talebinde bulunabilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus; ergenliğe ulaşmış ancak eğitimine devam eden kişinin bizzat mahkemeden yeni bir talep ile kendisine iştirak nafakası verilmesini istemesidir.
- İştirak nafakasından feragat edilirse, feragat tarihinden itibaren iştirak nafakası kesilir.
- İştirak nafakası alan çocuk evlatlık verilirse, bu tarih itibariyle iştirak nafakası kesilir.
GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME HANGİSİDİR?
İştirak nafakası ister boşanma davası sırasında talep edilsin ister sonrasında bağımsız bir dava ile talep edilsin görevli mahkeme Aile Mahkemesi’dir.
İştirak nafakası boşanma davasında talep edildiyse boşanma davasında yetkili olan mahkeme yetkilidir.
İştirak nafakası boşanma kararından sonra bağımsız bir dava ile talep ediliyorsa; TMK madde 177 “Boşanmadan sonra açılacak nafaka davalarında, nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.” Kanun koyucu bu madde ile kesin yetkili mahkemeyi göstermiştir.
ZAMANAŞIMI YOKTUR.
İştirak nafakasında zamanaşımı yoktur. Çocuk ergenliğe ulaşıncaya kadar her zaman talep edilebilecek bir nafakadır.
Av. Aliye Gökçe GÖKER