Miras bırakan tarafından vasiyetname düzenlenmiş ve bu şekilde belli malların belirli kişilere bırakılması gibi durumlar kararlaştırılmışsa; bu vasiyetname hükümlerinin yerine getirilmesi için vasiyetnamenin açılması gerekir. Vasiyetnamenin açılmasında izlenmesi gereken belli bir usul vardır ve bu durum Türk Medeni Kanun’un ilgili maddeleri ile düzenlenmiştir.
ÖNCELİKLE; VASİYETNAMENİN ELE GEÇİRİLDİĞİ ANDA AÇILMASI İÇİN YETKİLİ SULH HUKUK HAKİMİNE TESLİMİ GEREKMEKTEDİR.
“Mirasbırakanın ölümünden sonra ele geçen vasiyetnamesinin, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın hemen sulh hakimine teslim edilmesi zorunludur.
Vasiyetnameyi düzenleyen veya muhafaza eden görevli ya da mirasbırakanın arzusu üzerine saklayan veya başka surette ele geçiren ya da ölenin eşyası arasında bulan kimse, ölümü öğrenir öğrenmez teslim görevini yerine getirmekle yükümlüdür; aksi takdirde bu yüzden doğacak zarardan sorumludur.
Sulh hakimi, teslim edilen vasiyetnameyi derhal inceler, gerekli koruma önlemlerini alır; olanak varsa ilgilileri dinleyerek terekenin yasal mirasçılara geçici olarak teslimine veya resmen yönetilmesine karar verir.” (TMK m. 595)
VASİYETNAMENİN AÇILMASI
Vasiyetname, mirasbırakanın son yerleşim yeri sulh hakimi tarafından kendisine teslimden itibaren 1 ay içerisinde açılıp ilgililere okunur. Burada hakim tarafından vasiyetnamenin geçerliliği kontrol edilmez.
Bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer vasiyetnamenin açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere çağrılır. (TMK. M 596)
Tüm mirasçıların vasiyetnamenin açılmasına davet edilmesi gerekir. Bu şekilde vasiyetnameden haberdar olup itiraz haklarını kullanabileceklerdir. Bununla birlikte; mirasçılar katılmasa veya bir kısmı katılsa dahi vasiyetname açılır.
KARARIN İLGİLİLERE TEBLİĞİ GEREKİR
Vasiyetname açıldıktan sonra, mirasta hak sahibi olanların her birine gideri terekeye ait olmak üzere, vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımlarının onaylı bir örneği hakim tarafından tebliğ edilir.
Nerede olduğu bilinmeyenlere vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımları ilan yolu ile tebliğ olunur. (TMK. M.597)
Bu tebliğin yapılması ile vasiyetnamenin açılmasına ilişkin kararın kesinleşme süreci başlar. Vasiyetnamenin açılmasına ilişkin kararın kesinleşmesi önemlidir. Zira, tenfiz, tenkis gibi davalar bu kararın kesinleşmesinden sonra açılabilir. Şayet kesinleşmeden açılırsa; vasiyetnamenin açılmasına ilişkin kararın kesinleşmesi bekletici mesele yapılmaktadır.
MİRASÇILIK BELGESİ VERİLMESİ
Normal şartlar altında; yasal mirasçıların mirasçılık durumunu gösterir belge, sulh mahkemesi veya noterliğe yaptıkları başvuru ile kendilerine verilir.
Vasiyet nedeniyle veya mirasçı atama nedeniyle lehine tasarrufta bulunulan kişi ise sulh mahkemesine başvuru ile bu belgeyi elde edebilir. Bu belgede kendisinin atanmış mirasçı veya vasiyet alacaklısı olduğu belirtilir. Ancak; sulh hakiminden bu talepte bulunulabilmesi için mirasçı atamaya veya vasiyete ilişkin ölüme bağlı tasarrufa mirasçılar veya başka vasiyet alacaklıları tarafından kendilerine bildirilmesinden başlayarak bir ay içinde itiraz edilmemiş olması gerekir. Bahsi geçen bildirim, vasiyetnamenin açılmasına ilişkin kararın kendilerine tebliğidir. Bu tarihten 1 ay geçmekle karara itiraz hakkı ortadan kalkacağından; vasiyetnamenin açılmasına ilişkin karar kesinleşmiş olacaktır.
Her iki durumda da, mirasçılık belgesinin geçersizliği her zaman ileri sürülebilir.
Ölüme bağlı tasarrufun iptaline ilişkin dava hakkı saklıdır. (TMK. M. 598)