12/10/2017 Tarihinde kabul edilerek 25/10/2017 tarihinde resmi gazetede yayınlanarak yürülüğe giren 7036 Sayılı Kanun ile 01/01/2018 tarihinden geçerli olmak üzere arabuluculuk belirli davalarda dava şartı olarak kabul edilmiştir. Yani; aşağıda belirtilen hallerde davacı; alacağı için dava açmadan önce arabuluculuk kurumuna başvurmalı, süreç olumsuz sonuçlanırsa dava açmalıdır.
ARABULUCULUK SÜRECİNİN NİTELİĞİ
Arabuluculuk süreci gizli olup; bu süreçte yapılan görüşmeler tarafın rızası olmadıkça açıklanamamakta, davada delil olarak kullanılamamakta ve arabulucular tanık olarak dinlenememektedir.
Süreç baştan sona kadar iradi olup; taraflardan herhangi birinin süreci bitirmek istemesi durumunda arabuluculuk faaliyeti sona erecektir.
Arabulucu ise; toplantılarda tarafsız ve bağımsız bir gözlemci konumunda bulunacak, taraflara baskı veya yargılayıcı hareketlerde bulunmayacaktır.
Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. İşverenin yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir ve son tutanağı imzalayabilir.
HANGİ İŞ DAVALARINDA ARABULUCULUK ZORUNLUDUR?
Yasanın 3. Maddesine göre;
– Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı davaları ile (gazeteci ve gemiadamı da işçi sayılmaktadır.)
– İşe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.
İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları hakkında ise arabulucuya başvurulmadan dava açılabilir.
ARABULUCUYA BAŞVURULMADAN DAVA AÇILIRSA, DAVA USULDEN REDDEDİLİR.
Davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır. Bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir. İhtarın gereği yerine getirilmez ise dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkarılmaksızın davanın usulden reddine karar verilir.
Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması hâlinde herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir.
ARABULUCU, ARABULUCULUK BÜROSUNA BAŞVURU İLE ATANABİLECEĞİ GİBİ, TARAFLARCA LİSTEYE KAYITLI ARABULUCULAR ARASINDAN DA SEÇİLEBİLİR.
Başvuru karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne yapılır.
Arabulucu, komisyon başkanlıklarına bildirilen listeden büro tarafından belirlenir. Ancak tarafların listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşmaları hâlinde bu arabulucu görevlendirilir.
ARABULUCUNUN GÖREVLERİ
Taraflara ait iletişim bilgileri, görevlendirilen arabulucuya büro tarafından verilir. Arabulucu bu iletişim bilgilerini esas alır, ihtiyaç duyduğunda kendiliğinden araştırma da yapabilir. Elindeki bilgiler itibarıyla her türlü iletişim vasıtasını kullanarak görevlendirme konusunda tarafları bilgilendirir ve ilk toplantıya davet eder. Bilgilendirme ve davete ilişkin işlemlerini belgeye bağlar.
Arabulucu, görevlendirmeyi yapan büronun yetkili olup olmadığını kendiliğinden dikkate alamaz. Karşı taraf en geç ilk toplantıda, yerleşim yeri ve işin yapıldığı yere ilişkin belgelerini sunmak suretiyle arabuluculuk bürosunun yetkisine itiraz edebilir.
Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hâllerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir.
Arabulucu, taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması yahut yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılması veya varılamaması hâllerinde arabuluculuk faaliyetini sona erdirir ve son tutanağı düzenleyerek durumu derhâl arabuluculuk bürosuna bildirir.
TARAFIN MAZERETSİZ OLARAK TOPLANTIYA KATILMAMASI
Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır.
ARABULUCUNUN ÜCRETİ
Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları hâlinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesinin İkinci Kısmına göre (şu an için ilk 30.000tl için %6 olup miktar arttıkça oran düşmektedir.) aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu durumda ücret, Tarifenin Birinci Kısmında belirlenen iki saatlik ücret tutarından az olamaz (işçi-işveren arası uyuşmazlıklarda şu an için 280,00 TL) . İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde tarafların anlaşmaları durumunda, arabulucuya ödenecek ücretin belirlenmesinde işçiye işe başlatılmaması hâlinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı, Tarifenin İkinci Kısmı uyarınca üzerinde anlaşılan miktar olarak kabul edilir.
Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya iki saatten az süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâllerinde, iki saatlik ücret tutarı Tarifenin Birinci Kısmına göre Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenir. İki saatten fazla süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâlinde ise iki saati aşan kısma ilişkin ücret aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde Tarifenin Birinci Kısmına göre karşılanır (İlk 3 saat için saat başı 140,00 TL sonraki her bir saat 100,00 TL).
ARABULUCULUK ÜCRETİ YARGILAMA GİDERİ SAYILIR.
Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen ve taraflarca karşılanan arabuluculuk ücreti, yargılama giderlerinden sayılır.
Arabuluculuk bürosu tarafından yapılması gereken zaruri giderler; arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması hâlinde anlaşma uyarınca taraflarca ödenmek, anlaşmaya varılamaması hâlinde ise ileride haksız çıkacak taraftan tahsil olunmak üzere Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır.
ALT İŞVEREN VE ASIL İŞVERENİN BULUNDUĞU ANLAŞMAZLIKLARDA İRADELERİN UYUŞMASI ÖNEMLİDİR.
Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin varlığı hâlinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurulduğunda, anlaşmanın gerçekleşebilmesi için işverenlerin arabuluculuk görüşmelerine birlikte katılmaları ve iradelerinin birbirine uygun olması aranır.
İŞE İADE DAVALARINDA ARABULUCULUK SÜRECİ
İşe iade taleplerinde fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içinde arabulucuya başvurmak gereklidir.
Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması halinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir.
Arabuluculuk görüşmeleri sonrası işveren işçinin işe iadesini kabul etmişse,
- İşe başlatma tarihini
- Çalıştırılmayan sürenin ücreti ve diğer hakların parasal miktarını
görüşme esnasında kararlaştırılır ve tutanağa eklenir. Aksi halde anlaşma sağlanmamış sayılır.
ARABULUCULUK SÜRECİNİN SONA ERMESİ
Arabuluculuk süreci aşağıdaki hallerde sona erer:
- Arabuluculuk için daha fazla çaba sarf edilmesinin gereksiz olduğunun arabulucu tarafından tespit edilmesi ,
- Taraflardan birinin süreci sonlandırmak istemesi,
- Tarafların anlaşmaya varması,
- Arabuluculuk süreci sırasında taraflardan birinin ölümü,
Bu durumlarda arabulucu, düzenlediği tutanağı arabuluculuk bürosuna sunar.
Arabuluculuk sürecinin anlaşma sağlanmak suretiyle sona erdirilmesi durumunda; arabulucu tarafından hazırlanan anlaşma belgesi , taraflar ve arabulucu tarafından imza altına alınır. Ancak bu anlaşma belgesi; emredici hukuk kurallarına ve ahlaka aykırı edimler içeremez.
ANLAŞMA BELGESİNİN MAHİYETİ
Taraflar ve arabulucu tarafından imzalanan anlaşma belgesinin icra takibine konu edilebilmesi için ilgili mahkemeden icra edilebilirlik şerhi alınması gerekir. Çekişmesiz yargı işi sayılan bu başvuru iş davaları hakkında duruşma açılmaksızı incelenerek karara bağlanır. Bu şerhin alınması ile bu belge ilam niteliğinde belge vasfını kazanır ve ilamlı icranın konusu edilebilir.
- Dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmuşsa, anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, asıl uyuşmazlık hakkındaki görev ve yetki kurallarına göre belirlenecek olan mahkemeden talep edilebilir.
- Davanın görülmesi sırasında arabuluculuğa gidilmesi durumunda ise, varılan anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir.
BU SÜREÇTE ZAMANAŞIMI DURUR , HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRELER İŞLEMEZ.
Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez.